علم و شبه علم

مسأله تمیز (demarcation problem)، علم و شبه علم (science/pseudoscience)

مسأله تمیز در فلسفه علم این است که چگونه بین علم و غیر علم، شامل شبه علم، و سایر تولیدات فعالیت انسانی، مانند هنر، ادبیات، الهیات، اخلاق، زیبایی شناسی و سایر نظام باورها، تمایز قائل شویم. در قرن بیستم این بحث با معیار «تحقیق پذیری» پوزیتویست های منطقی، آغاز و با ابطال پذیری کارل پوپر دنبال شد. در جنبش پسا-پوزیتویستی مانند نظریه «برنامه های پژوهشی» ایمره لاکاتوش، نظریه «سرمشق های پژوهشی» تامس کوون، صعوبت و دشواری این مسآله به تدریج آشکار شد و نیز نسبت علم با غیرعلم از دیدگاهی بدبینانه و منفی، تدریجاً به دیدگاهی مثبت تغییر یافت. مقالات و کتب مرتبط با این زمینه به چنان فربهی و گستردگی رسیده است که مبالغه آمیز نیست اگر گفته شود که یک کتابخانه کوچک را می پوشاند.
به پیوست، نه مقاله در این زمینه به شرح زیر، ارائه می گردد:

۱. علم وشبه علم
۲. مسأله تمیز ۱
۳. مسأله تمیز ۲
۴. مسأله تمیز ۳
۵. مسأله تمیز ۴
۶. مسأله تمیز و دین
۷. شبه علم
۸. تاریخچه شبه علم
۹. علم وغیر علم

امیدوارم این مجموعه بتواند پرتویی بر این مسأله مهم بیفکند.